Samen met fotograaf Niek Doup gaat Jelle Hoving langs mensen die ooit in hun leven tegenover een mentale uitdaging hebben gestaan. Om zo het gesprek rond mentale gezondheid aan te gaan, om van elkaar te leren en vooral om het stigma rond mentale kwetsbaarheid te doorbreken.
Dit keer ging we in gesprek met Tarik (20). We spraken af in een bos in Schalkhaar, een dorp vlak naast Deventer. Het bos, gelegen achter Tarik’s oude woonadres, is een belangrijke plek voor hem. Het is namelijk een plek waar Tarik tot rust kon wanneer hij dat het meest nodig had.
Tarik is namelijk op jonge leeftijd opgegroeid in een onveilige thuissituatie met fysiek en geestelijk geweld. Dit heeft ertoe geleid dat hij op 15-jarige leeftijd de diagnose PTSS, oftewel posttraumatische stressstoornis, heeft gekregen.
Wat is een posttraumatische stressstoornis?
In het algemeen kan trauma worden gedefinieerd als een psychologische, emotionele reactie op een gebeurtenis of een ervaring die diep stressvol of verontrustend is. De gebeurtenis is in dat geval zo pijnlijk, verontrustend of extreem dat het niet lukt om hier direct mee om te gaan.
Bij de meeste mensen gaan klachten na een traumatische gebeurtenis geleidelijk over. Je leert het trauma te verwerken, alleen, of samen met de hulp van iemand anders, en pakt daarna langzamerhand weer je leven op.
Als de nare gebeurtenissen van het trauma steeds vaker terugkomen in je gedachtes of dromen kan dit zorgen voor langdurige psychische klachten. Deze klachten kunnen op den duur leiden tot een posttraumatische stress-stoornis, oftewel PTSS.
Kenmerken van een PTSS:
Een PTSS kenmerkt zich door vier soorten klachten die ontstaan als je een trauma hebt doorgemaakt.
- Hyperactiviteit - Je hebt gevoelens van spanning en stress die je voor de gebeurtenis niet had
- Herbeleving - Je beleeft het trauma steeds opnieuw in je gedachten
- Vermijdingsreacties - Je vermijdt situaties en prikkels die je doen denken aan de traumatische gebeurtenis
- Emotionele verdoving - Je hebt minder belangstelling voor anderen en voelt minder emoties
Naast deze vier soort klachten zijn er nog meer kenmerken:
- Gevoelens van vervreemding
- Slaapstoornissen
- Angsten
- Machteloosheid
- Emotionele vervlakking
- Schuldgevoelens
Blokkeren van herinneringen
Het kan voorkomen dat je na een trauma je jezelf bewust of onbewust afsluit voor de verwerking van het trauma. Je blokkeert dan gevoelens en gedachten die met het trauma te maken hebben. Het trauma lijkt dan even weg, maar de herinneringen zijn nog wel degelijk in je geheugen aanwezig. Dit kan ervoor zorgen dat je later last krijgt van verschillende klachten. Zo ook bij Tarik.
“In m’n jeugd zijn er zo veel dingen gebeurd waar ik veel later, en nu nog steeds, last van heb gehad. Daarom heet het natuurlijk ook een posttraumatische stressstoornis. De klap voel je later pas."
Ik had op gegeven moment van zoveel dingen last, achteraf zijn die allemaal terug te herleiden naar hetzelfde probleem.
Lelijke bloem
Tarik voelde heel veel gevoelens die hij niet kon plaatsen. “Soms voelde ik heel erg veel verdriet of woede, gevoelens die voor mij helemaal niet logisch waren. Achteraf gezien zijn ze het gevolg van m'n trauma."
"Eigenlijk is het trauma een hele lelijke bloem, die vroeger ooit is gepland. Door de jaren heen heeft die bloem allemaal wortels gekregen. Die wortels zijn eigenlijk al die problemen: verdriet, boosheid en suïcidaal voelen. Dit hoeft niet te betekenen dat als je trauma weg is deze problemen verdwijnen, maar ze worden wel minder en controleerbaarder.”
Muziek gebruiken als therapie
Tarik is vanaf zijn 12e al actief aan de slag met het schrijven van teksten. Het zijn voornamelijk gedichten, raps en spoken words.
“Als je zoveel opgekropte gevoelens hebt, en je kan het niet uiten, en het lukt je ook niet om je te uiten bij een ander persoon, dan is dat heel moeilijk om er iets mee te doen. Ik ging daarom m’n gevoelens neerzetten op papier. Als ik schreef leek het alsof de gevoelens van m’n hoofd, en m’n borst, naar het papier gingen. Dan was het even weg.”
Aan het einde van episode vroegen we Tarik wat hij mensen in een soortgelijke situatie zou willen meegeven:
- Ten eerste wil ik meegeven dat het gevoel wat je nu hebt niet eeuwig blijft; mijn situatie is jarenlang niet beter geworden, sinds kort gaat de lijn eindelijk weer een beetje omhoog. Maar dat is heel lang niet zo geweest.
- Je hoeft het niet alleen te doen. Maak gebruik van instanties, vrienden en familie.
- Probeer de kleine dingen te waarderen. Wees dankbaar voor je vrijheid, een mooi bos waar je kunt wandelen of de mensen die van je houden. Er is altijd iets positiefs op te noemen.
Luister de hele podcast met Tarik hieronder!